Op 22 juni 2022 werden tijdens een feestelijke rondvaart op het Amsterdamse IJ de winnaars van de Zilveren en Bronzen Griffels en Penselen bekend gemaakt. Bronzen, inderdaad, want voor het eerst werden er geen Vlag en Wimpels meer uitgereikt, maar Bronzen Griffels en Penselen.
Dit jaar worden maar liefst 45 prijzen uitgereikt. Vijf-en-veertig. Dat zijn er heel wat. Nu zou je kunnen zeggen dat er nooit genoeg boeken bekroond kunnen worden, maar als je naar de doelstelling van CPNB kijkt wat deze prijzen betreft, durf ik dat te betwijfelen. Die doelstelling is immers: het onder de aandacht brengen van de beste kinderboeken.
Sowieso is 45 wel een groot aantal, als je kijkt naar het aantal beoordeelde boeken. De Griffeljury las 260 boeken, en deelde 25 prijzen uit. Een op de tien beoordeelde boeken verdient dus het predikaat ‘een van de beste boeken van het jaar’. Bij de Penselen ligt de verhouding ietwat anders, daar werden 20 prijzen uitgereikt op 300 boeken. Maar toch.
Maar de CPNB wil die beste kinderboeken dus onder de aandacht brengen. Doe je dat door 45 boeken te bekronen? Ik denk het niet. Niemand, zelfs niet de meest geïnteresseerde kinderboekenliefhebber, laat staan een ouder die misschien wel een boek wil kopen voor kindlief en op de radio hoort over de bekroningen, onthoudt een lijstje met 45 titels.
Om te weten welk boek de jury het allermooist vond, is het nog wachten tot aan de vooravond van de Kinderboekenweek Want dan wordt de Gouden Griffel en het Gouden Penseel uitgereikt.
In afwachting zetten we alle bekroningen even op een rijtje, en omdat het er zoveel zijn, beperken we ons in dit artikel tot de Griffels, de Penselen vind je hier.
CATEGOrie: tot 6 jaar
zilveren griffels
Uit het juryrapport:
‘Een zee van liefde waarin je aarzelend zwemt en je de liefde meezeult als een geheim, onwetend of de liefde beantwoord zal worden. Het begin van een reis die ontzettend lastig, zoekend, verdrietig en mooi kan zijn. Pieter Gaudesaboos beschrijft het in schitterende zinnen die blijven hangen. De jury is onder de indruk van de manier waarop de liefde met alle bijbehorende kriebels en twijfels op zo’n rake en toegankelijke wijze beschreven is.’
Het oordeel van Uitgelezen:
Pieter Gaudesaboos overtreft zichzelf met dit wondermooie prentenboek. […] Een zee van liefde is een prachtige, warme en gevoelige ode aan de liefde, een waar juweeltje, waar alles klopt: de uitgepuurde tekst, de prachtige betekenisvolle prenten, de knappe vormgeving.
Lees onze recensie van Een zee van liefde hier.
Uit het juryapport:
‘Het boek behandelt op lichtvoetige wijze filosofische vraagstukken en neemt jonge lezers daarin serieus. Thema’s als vriendschap, complimenten, haast, geluk en schoonheid zijn uitgewerkt in poëtische en begrijpelijke taal, passend bij de leeftijd. In hartverwarmende dialogen tussen verschillende dieren laat de schrijfster kinderen proeven aan woorden, zoeken naar hun betekenis, gebruikmakend van alledaagse, herkenbare gebeurtenissen.
Het geluk van Schildpad is een parel waar kinderen en volwassenen keer op keer plezier aan kunnen beleven en die zelfs bij de zoveelste herlezing niet zal gaan vervelen. Dit is zeker geen eendagsvlieg, maar een boek om van te blijven houden.’
Het oordeel van Uitgelezen:
De verhaallijnen zijn overduidelijk ondergeschikt aan de filosofische bedoelingen van de schrijfster. Het is daarbij jammer dat Tiny Fischer het begrip dat ze in een verhaal centraal plaatst, vaak al te nadrukkelijk, en bij wijlen gekunsteld, aanbrengt. Het had allemaal best wat implicieter gemogen.
Lees onze recensie van Het geluk van Schildpad hier.
bronzen griffels
Uit het juryrapport:
‘Dit originele prentenboek is een bijzonder speltussen tekst en beeld. […] De droge subtiele humor en soms ook het zwijgen van de personages geven de verhalen veel zeggingskracht. Niet alleen de dieren in het verhaal, ook de lezer wordt verrast door onverwachte wendingen. De drie vrienden leven in een kleine wereld en worden daar geconfronteerd met gebeurtenissen waarop zij geen invloed hebben. Dit uitgangspunt geeft de verhalen een gelaagdheid die de jonge lezers wellicht zal ontgaan, maar de voorlezer veel plezier kan geven. De humor van de korte teksten gaat echter niet over de hoofden van de jonge lezers heen. Zij zullen zich zeker kunnen verbinden met de thema’s die de schrijver aansnijdt: vriendschap, samenzijn, elkaar iets gunnen of hulp vragen.
De vertaling van Edward van de Vendel doet rechtaan de originele tekst. Hij slaagt erin de subtiele balans tussen humor en ernst ook in de vertaling door te laten klinken.’
Uit het juryrapport:
‘Als illustrator van bekende jeugdboeken, waaronder de Gouden Griffel-winnaar van vorig jaar, heeft Linde Faas al aardig wat naam gemaakt. Met Waar is Grote Broer? laat ze zien dat ze naast de kwast ook behendig is met de pen. […] Een meesterlijk en goed doordacht prentenboek.’
Categorie: 6 tot 9 jaar
ZILVEREN GRIFFELS
Uit het juyrapport:
‘In dit bijzonder fijn geschreven boek bestaat de rode draad uit de zoektocht van Vlinder naar Eendagsvlieg. De lezer reist mee aan de hand van een veelvoud aan korte rijmpjes, verhalen en gedichten. De tocht door de tuin bestaat uit tal van ontmoetingen, die zowel de vlinder als de lezer een verrassende kijk geven op de vele bijzondere bewoners van de tuin. […] Toen Rups een vlinder werd is een uitzonderlijk creatief boek dat direct aanspreekt en zeker zal blijven boeien.’
Het oordeel van Uitgelezen:
De variatie – verhalen, gedichten, kort versjes – zou de sterkte van het boek kunnen zijn, maar ze is meteen ook de zwakte ervan. De verschillende verhalen en gedichten zijn jammer genoeg niet allemaal van dezelfde kwaliteit, wellicht omdat ze ook niet allemaal van dezelfde hand zijn. Bette Westera schreef de bundel immers samen met haar haar dochter Naomi Tieman. Sommige verhalen zijn vermakelijk, andere vervallen toch vooral in flauwheid, maar in menig gedicht valt dan weer het talige talent van Bette Westera te herkennen.
Lees onze recensie van Toen Rups een vlinder werd hier.
Uit het juryrapport:
‘Overdonderend, krachtig en uniek: dit zijn enkele kwalificaties die tijdens de juryberaadslagingen over het boek Ik praat als een rivier naar voren kwamen. De jury is onder de indruk van de rijke taal, de beeldspraak in samenhang met de krachtige illustraties. De schrijver vertelt een authentiek verhaal met grote zeggingskracht.’
Het oordeel van Uitgelezen:
Jordan Scott weet de haast ondraaglijke eenzaamheid, de pijn en de schaamte van een stotterende jongen op een weergaloze manier invoelbaar te maken, in een taal die tegelijk eenvoudig en poëtisch is en bovendien rijk aan metaforen met een grote zeggingskracht.
[…] De illustraties van Sydney Smith zijn even poëtisch als de tekst, en het perfecte samenspel van de schaarse maar beeldrijke woorden en de indrukwekkende prenten maken van Ik praat als een rivier een hartverscheurend mooi en troostrijk boek, waarin de pijn en de ontreddering uiteindelijk plaatsmaken voor geruststelling, aanvaarding en heling.
Lees onze recensie van Ik praat als een rivier hier.
bronzen GRIFFELS
Uit het juryrapport:
‘Boutje van de rommelberg is een avontuurlijk boek rondom een aantal markante personages. Een vlot verhaal dat vol zit met haast absurdistische momenten. Pakkend geschreven en met vlotte dialogen. Het draait hier niet zozeer om de geloofwaardigheid van gebeurtenissen of de personages, maar eerder om een fantasierijke wereld waarin van alles mogelijk is. […] De jury is ook erg gecharmeerd van de wijze waarop de schrijfster emoties in haar verhaal verwerkt zonder deze expliciet te benoemen.’
Uit het juryrapport:
‘Jeugdboeken over de Nederlandse trans-Atlantische slavernij zijn schaars. Maar boeken die geschreven zijn vanuit het perspectief van kinderen die in slavernij hebben geleefd, zijn ronduit zeldzaam. Een boek als Op de rug van Bigi Kayman is dan ook een zeer welkome aanvulling binnen het ruime aanbod van jeugdromans. Henna Goudzand Nahar heeft een boek geschreven dat zowel informatief, fantasierijk als boeiend is. Haar schrijfstijl is eenvoudig en zeer treffend. […] De jury spreekt haar waardering uit voor de wijze waarop Surinaamse cultuur en Nederlandse geschiedenis verbonden worden. Henna Goudzand Nahar geeft hiermee de ruimte om kennis te maken met de traditionele vertellingen geworteld in de Surinaamse geschiedenis.’
Het oordeel van Uitgelezen:
Op de rug van Bigi Kayman vertelt een belangrijk verhaal: dat van de slavernij in Suriname. Jammer genoeg is de tekstuele uitwerking ondermaats. Schrijfster Henna Goudzand Nahar liet zich inspireren door een bekende Surinaamse legende, maar voegt daar weinig aan toe. Na de redelijk overtuigende inleiding waarin de hoofdrolspelers Afi en Kofi en hun ouders worden voorgesteld en de kern van hun slavenbestaan wordt uitgelegd, wordt het avontuur van de twee vluchtende kinderen op een drafje afgehandeld, zonder enig gevoel voor spanning.
Uit het juryrapport:
‘Binnen de kinderliteratuur is er al veel geschreven over de dood en rouwverwerking. Niet zo verwonderlijk, want het is een onderwerp dat dicht bij eenieder staat. Juist voor kinderen is een ruim en gevarieerd aanbod over dit thema van groot belang, omdat het zoveel vragen en emoties oproept. Naar de mening van deze jury levert De olifant een waardevolle aanvulling op het reeds bestaande aanbod.
De olifant is een prachtig, klein verhaal dat ondanks het zware thema een opmerkelijke lichtheid heeft.’
Categorie: 9 tot 12 jaar
ZILVEREN GRIFFELS
Uit het juryrapport:
‘Het verhaal is buitengewoon pakkend. Elke bladzijde grijpt je vast en laat je niet los voordat je aan de volgende begonnen bent. De spanning zit niet zozeer in de gebeurtenissen, maar vooral in de wijze waarop dingen gebeuren waar je als lezer niet goed grip op krijgt. Als een filmrol die er net naast zit, waardoor het beeld niet helemaal scherp is. […] Yorick Goldewijk schrijft beeldend en roept bij de lezer verwondering, plezier en ontroering op. Het verhaal houdt de lezer in de ban tot alle puzzelstukjes op hun plaats zijn gevallen en de lezer met natte ogen het boek dichtslaat. Films die nergens draaien is een magisch boek dat laat zien wat jeugdliteratuur vermag.’
Het oordeel van Uitgelezen:
Yorick Goldewijk slaagt er goed in om spanning, magie en mysterie te koppelen aan de emotionele ontwikkeling van het hoofdpersonage, en hij doet dat ook nog eens met veel fantasie. Hij heeft het ingenieus opgebouwde verhaal, dat pas op het einde zijn geheimen prijsgeeft, bovendien neergeschreven in een beeldende stijl.
Een knap boek, maar enkele minpuntjes zoals karikaturaal neergezette personages en hier en daar wat stilistische slordigheden.
Lees onze recensie van Films die nergens draaien hier.
Uit het juryraport:
‘Dit boek toont dat er ook in kinderboeken altijd ruimte is voor creativiteit. Het vraagt om durf en een originele aanpak. Lennox en de gouden sikkel is een bijzondere aanwinst binnen hethuidige kinderboekenaanbod. Het Nederlandse kinderboekenlandschap heeft er met Zindzi Zevenbergen een verfrissende, eigentijdse en authentieke nieuwe stem bij. De jury verwacht en hoopt in de toekomst nog veel meer te zien en te lezen van deze debutante met een geheel eigenstem en stijl.’
Het oordeel van Uitgelezen:
De vele, aparte illustraties van niet één maar twee illustratoren, met elk een zeer eigen en eigenzinnige tekenstijl, zorgen in hun onderlinge confrontatie voor een aparte dynamiek, waar een aanstekelijk uitbundigheid van uitgaat.
De tekst haalt echter niet datzelfde niveau. De personages zijn nogal pover uitgewerkt, en de stilistische kwaliteit wisselt. Met enkele sterke en verrassende beelden laat Zindzi Zevenbergen zien dat ze wel wat in haar mars heeft, maar het is allemaal (nog?) te onevenwichtig voor een prijswinnaar.
Lees onze recensie van Lennox en de gouden sikkel hier.‘
Bronzen GRIFFELS
Uit het juryrapport:
‘Amari en de Nachtwachters is een sprankelend fantasieverhaal waaraan kinderen verslingerd kunnen raken. Alston schept een nieuwe wereld met tikkende koffers, mysterieuze wezens, tovenaars en een Bureau voor Bovennatuurlijke Zaken. Jonge fantasy-lezers kennen deze wereld en kunnen er zonder schroom in stappen. Het boek is vlot geschreven, heeft een sterkverhaal met een stoer vrouwelijk personage. De magische wereld is gedetailleerd beschreven en komt helemaal tot leven. Bovendien zijn de magische wereld en de werkelijke wereld niet van elkaar gescheiden en loeren er overal gevaren. De verschillende plotwendingen houden de aandacht van de lezer vast en doen verlangen naar meer.
Uit het juryrapport:
‘Een avontuur vermomd als reisgids door een doorsnee Nederlandse stadswijk. Enne Koens wacht ons op om een rondleiding te gevendoor de buurt. Ze opent voordeuren en laat ons kennismaken met bewoners van verschillende culturele achtergronden. Langzaamaan vormt zich een prachtig, meerstemmig verhaal. […] Vanaf hier kun je de hele wereld zien is een teder, zorgvuldig en liefdevol geschreven boek. Een ode aan de kleurrijke buurt waar nog zoveel te ontdekken valt.’
Uit het juryrapport:
‘De gebeurtenissen volgen elkaar snel op en de schrijfster weet niet alleen de spanning goed vast te houden, maar ook door haar beeldende stijl de lezer in een onbekende wereld onder te dompelen. De grimmige mysterieuze sfeer betovert de lezer die als het ware de mist uit het boek ziet opstijgen. De personages komen mede door de goed geschreven dialogen volledig tot leven. De spanning, de sfeer en de levensechte personages houden de aandacht van de lezer moeiteloos vast. De vloek van de kraaientoren is een fascinerend jeugdboek en zal ook zeker oudere kinderen en volwassenen aanspreken.’
Categorie: 12 tot 15 jaar
ZILVEREN GRIFFELS
Uit het juryrapport:
‘De personages zijn stuk voor stuk levensecht, interessant en geloofwaardig. Ze komen tot leven in goed geschreven levendige en sprankelende dialogen. Woltz schrijft in prachtige beeldende taal die soms in schril contrast staat met het verwoestende effect van de bombardementen en de ‘wereld van zoemend metaal en elektrisch licht’. […] Het boek staatvol mooie zinnen waar je een gouden randje omheen zou willen doen. Anna Woltz schreef een gelaagd, evenwichtig verhaal dat raakt.’
Het oordeel van Uitgelezen:
De tunnel van Anna Woltz heeft het allemaal: onvergetelijke en levensechte personages, flink wat spanning, ingrijpende en dramatische gebeurtenissen barstensvol emotie, een ijzersterke opbouw, een behoorlijke portie humor, een hoge mate van gelaagdheid, veel warme menselijkheid, een weergaloze stijl en een hoop prachtige zinnetjes die je zo in een kadertje zou willen steken.
Een juweeltje van een coming of age-roman.
Lees onze recensie van De tunnel hier.
Uit het juryrapport:
‘Het boek gaat over verborgen verdriet, onzekerheid en angst, maar ook over moed, hoop en vriendschap. Het is een rijk en gelaagd boek met emotionele diepgang, vol zinnen die tot nadenken stemmen. Ook het terugkerende thema van een schoolbus die uit de lucht komt vallen daagt de lezer uit. De lichte toon en de humor maken de soms zware thema’s behapbaar. Let goed op is een ode aan vriendschap en veerkracht van jongerenuit de vele ‘zwarte’ gestigmatiseerde buurten die Amerika kent en daagt de lezer uit verder te kijken dan de buitenkant.’
Bronzen griffels
Uit het juryrapport:
‘Annet Schaap doet zeven bestaande sprookjes uit hun voegen barsten. Scherp en eigenzinnig geeft de schrijfster haar eigen draai aan elk verhaal. Vrouwen en meisjes spelen de hoofdrol en stuk voor stuk proberen zij hun eigen weg in het leven te vinden. […] De meisjes is fantastisch geschreven. In haar poëtische stijl weet Schaap humor en ernst prachtig te combineren. Haar zinnen zijn nooit voorspelbaar en altijd raak geformuleerd.’
Het oordeel van Uitgelezen:
In de Meisjes. Zeven sprookjes, haar bundel met zeven verhalen die gebaseerd zijn op klassieke sprookjes van Grimm en Perrault, weet Annet Schaap net genoeg elementen uit de traditionele sprookjes te halen, zodat de verhalen voldoende herkenbaar blijven en zet die vervolgens helemaal naar haar hand.
De allergrootste troef van dit boek ligt in het heerlijke verteltalent en de grote stilistische zeggingskracht van Annet Schaap, die ze weliswaar heel anders maar even overtuigend inzet als in Lampje. Haar verhalen wemelen van de prachtige, poëtische, soms weemoedige, dan weer onheilspellende zinnen. De prachtige zwart-witillustraties roepen regelmatig eenzelfde unheimliche sfeer op als de verhalen.
Lees onze recensie van de Meisjes hier.
Uit het juryrapport:
‘In slechts 78 pagina’s weet schrijver Bossuyt een persoonlijk drama op een treffende manier vast te leggen. Bossuyt durft het aan moeilijke thema’s op te pakken en er literair proza van te maken. […] Ondanks het zware thema is het boek licht geschreven. Dag, is een klein, sterk verhaal overeen groot verdriet.’
Uit het juryrapport:
‘Een boek voor tieners om van te smullen. Humorvol en geloofwaardig komt hoofdpersoon Wilbur tot leven. Wilbur, die bij zijn twee moeders woont, worstelt met zijn puberteit en probeert de middelbare school te overleven. Een scala aan thema’s komt aan de orde, waaronder pesterijen, verliefdheid, machtsmisbruik en vriendschap. […] Hilarische situaties, spraakverwarring en ongemakkelijke momenten geven het boek sfeer en schetsen een wereld waarin jongeren zich kunnen herkennen. Dit boek over verliefdheid, afwijzing en zelfacceptatie heeft alles wat je zoekt in een boek voor jongeren.’
categorie: informatief
ZILVEREN GRIFFELS
Uit het juryrapport:
‘Viruswereld is een kwalitatief hoogstaand informatief boek waarin actuele kennis over virussen, het immuunsysteem en de bestrijding van virussen op een aantrekkelijke manier wordt beschreven voor jong en oud. In behapbare korte teksten weet de schrijver de wetenschappelijke kennis begrijpelijk te maken, waarbij ook de illustraties van Wendy Panders een belangrijke rolspelen.’
Het oordeel van Uitgelezen:
Virussen, hun werking, het verschil tussen virussen en bacteriën, reproductiegetallen, RNA, DNA, superspreaders, immuniteit, de werking van vaccins: het is best ingewikkelde materie om uit te leggen aan jonge lezers. Marc ter Horst slaagt er in Viruswereld. Over snot en superspreaders met verve in. Terwijl hij strooit met weetjes en feitjes, maakt hij met treffende en heel verrassende voorbeelden, beelden en vergelijkingen de moeilijkste onderwerpen toch bevattelijk. Door zijn toegankelijke taal en zijn fijne humor leest dit zeer informatieve boek als een trein. De vele, kleine en grote, illustraties van Wendy Panders zorgen niet alleen voor grappige accenten, maar vullen de tekst op een uiterst verhelderende manier aan. Non-fictie van de bovenste plank!’
Uit het juryrapport:
‘Alle juryleden zouden het boek Rekenen voor je leven in hun jeugd op de basisschool hebben willen lezen. De in het boek beschreven aanpak zou het plezier in rekenen enorm hebben vergroot. De titel van het boek geeft de urgentie van het rekenen aan: je hebt het nodig in het dagelijks functioneren. De leerlingen van groep zeven van basisschool De rover Hoepsika mogen rekenvragen verzinnen die met hun leven te maken hebben. Dat levert vragen op over het klimaat, de puberteit, echtscheiding en verliefdheid; maatschappelijke kwesties die allemaal tot een rekenvraag leiden. Met levendige dialogen en beeldende vergelijkingen neemt Edward van de Vendelde lezer mee in de belevingswereld van de kinderen. Hun rekenvragen vloeien voort uit hun belevenissen en zo ontstaat er een mooi speltussen taal en rekenen.’
Het oordeel van Uitgelezen:
Rekenen voor je leven geeft niet alleen inzicht in een aantal boeiende rekenvragen, maar toont meteen ook aan dat rekenen in het leven van iedereen ‘googolplex belangrijk’ is. Een boek over rekenen dat toegankelijk, grappig, leerzaam, aanstekelijk en heerlijk om te lezen is: dat is precies wat er gebeurt als je drie grote talenten als Edward van de Vendel, Ionica Smeets en Floor de Goede samen zet om een kinderboek te maken.
Lees onze recensie van Rekenen voor je leven hier.
Bronzen griffels
Uit het juryrapport:
‘Je krijgt zin om naar buiten te gaan en hutten te bouwen zodra je dit boek openslaat. […] De schrijfster geeft praktische, duidelijke instructies en tips die makkelijk toepasbaar zijn. Bijvoorbeeld hoe je een hamer gebruikt, of hoe je met een zakmes op een veilige manier punten aan takken kunt snijden. Susanne Roos laat zien hoe je een hut kunt bouwen met simpele materialen als takken en touw en ook hoe je met planken, hamer en zaag aan de slag kunt. Helder beschrijft ze de klustechnieken en het juiste gebruik van het gereedschap .Gesprekken met de jonge huttenbouwers en de anekdotes die zij vertellen zijn leuk om te lezen.’
Uit het juryrapport:
‘Het boek Toen het oorlog was, 1914-1918 werpt licht op de Eerste Wereldoorlog, die lijkt te zijn weggezakt in het collectieve geheugen. Met prikkelende verhalen, duidelijke feitelijke informatie en getuigenissen van mensen die erbij waren wordt ‘de Grote Oorlog’ in beeld gebracht. De jury is onder de indruk van de overzichtelijke en gestructureerde aanpak die het boek toegankelijk maakt voor een groot publiek.’
categorie: poËzie
ZILVEREN GRIFFELS
Uit het juryrapport:
‘Het is een ideaal en heerlijk boek om kinderen te laten ontdekken hoe leuk poëzie is. De schrijfster gebruikt een scala aan schrijfstijlen en structuren. Er zijn verhalende gedichten, subtiele rijmvormen of gedichten met repeterende klanken. De schrijfster gebruikt vertederende metaforen, verrassende associaties, speelse dialogen en zelfs een schietgebed. Rian Visser schrijft woorden van verwondering, woorden die je doen groeien, woorden die troosten en woorden om blijdschap te vieren.[…] Rian Visser verstaat de kunst gelaagde poëzie te schrijven ,toegankelijk voor jong en oud. Zij maakt met haargedichten de wereld klein om haar vervolgens onmetelijk groot te maken.’
Bronzen griffel
Uit he juryrapport:
‘De schrijvers van deze bundel zijn erin geslaagd gedichten te schrijven vol taalspel, mooie beelden en fraai ritme in verschillende rijmvormen. Het zijn gedichten voor vrolijke, verdrietige, boze en enge momenten en ze staan dicht bij de belevingswereld van kinderen. Er zijn troostrijke en bemoedigende gedichten, naast humoristische of absurde. De illustraties van Sanne te Loo vormen een mooie aanvulling op de tekst. Een prachtige uitgave die jong en oud zal bekoren.
[…] op een rijtje, en omdat het er zoveel zijn, beperken we ons in dit artikel tot de Penselen, de Griffels vind je […]
[…] welke boeken de Gouden Griffel en het Gouden Penseel 2022 hebben gewonnen. Acht boeken maakten kans op de Gouden Griffel, zes boeken kwamen in aanmerking voor het Gouden Penseel. […]