‘Waarschijnlijk is dit nieuw voor je, maar jij woont niet op de Aarde.’ Met die prikkelende beginzin opent Een slijmzoen voor je oma. De tofste zeedieren die niemand kent. Matthijs Meeuwsen heeft meteen de volle aandacht van de lezer. Hij vervolgt: we wonen op de planeet Water – wie al eens een wereldbol bekeken heeft, weet dat het overgrote deel van het oppervlak van onze planeet uit water bestaat. Maar veel weten we nog niet over de dieren die onze zeeën en oceanen bevolken. Immers, ‘in een gigagrote oceaan is het simpel verstoppertje spelen’.
‘Veel onderzoekers schatten dat negen van de tien zeedieren nog nooit zijn ontdekt. En degene die wel zijn gevonden, proberen we zo snel mogelijk weer te vergeten. Omdat ze te glibberig zijn. Niet knuffelig genoeg. Lelijk ook vaak. We kennen ze niet of we willen ze niet kennen.’
Daar wil Matthijs Meeuwsen, die als journalist over de natuur schrijft voor National Geographic Junior en Wild van Freek, met Een slijmzoen voor je oma verandering in brengen. Want in het water leven tal van wonderlijke dieren met heel bijzondere eigenschappen. Meeuwsen koos er 38 uit, waarover hij in dit boek meer vertelt. Enkele ervan, zoals het zeepaardje, de spons en de maanvis, kennen we wel, maar de meeste zijn inderdaad illustere onbekenden.
‘Een kleine waarschuwing is wel nodig: na het lezen van dit boek vind je het op het droge maar een saaie bedoening. Dan vraag je je ineens af waarom leeuwen eigenlijk geen licht geven. Waarom koeien hun kop niet opblazen. Waarom er geen stokstaartjes wonen in de kont van een giraffe.’
Want het leven in de donkere diepte van de oceaan is inderdaad fascinerend. Van de zeekomkommer tot de kerstboomworm, van de koekjeshaai tot het blaadjesschaap: ze zijn allemaal even wonderbaarlijk, en Meeuwsen vertelt met graagte over wat al deze dieren zo bijzonder maakt.
De zeeslang die geen zout water kan drinken en naar de oppervlakte moet zwemmen om regen te drinken – en daar soms wel een half jaar op moet wachten. De draakvis wiens huid zo ongelooflijk zwart is dat ze zelfs onder de allerfelste lampen, zoals die van een voetbalstadion, alle licht opzuigt. Het vrouwtje van de dekenoctopus, dat 40 000 keer zwaarder is dan de mannetjes en dat bij gevaar een gigantisch glinsterend vel uitvouwt ‘als een superheldencape’. De hemelkijker, die een doorzichtige hersenpan heeft, waar je zo doorheen kijkt: ‘Een vis met een dakraam, je verzint het niet.’
Meer dan pagina’s lang strooit Matthijs Meeuwsen gul met boeiende weetjes en interessante feiten over deze dieren en hun leefomgeving. Als lezer kom je te weten dat de zeepok de langste piemel heeft van alle dieren en dat die wel negen keer zo lang kan worden als zijn lijf), dat de zeenaaktslak zijn kop kan scheiden van zijn lichaam en zo wekenlang zonder hart kan leven, dat de octopus een lievelingsarm heeft en dat de zeevonk, die maar uit ‘één miezerig celletje’ bestaat, kan lichtgeven als de beste.
Meeuwsen weet zijn eigen enthousiasme over al deze dieren op een heel aanstekelijke wijze over te brengen. Hij spreekt de lezer meermaals rechtstreeks aan, verweeft veel humor in zijn verhalen, schrijft in een heldere spreektaal, doorspekt met populaire uitdrukkingen. Geestige verhalende stukjes wisselt hij af met spitsvondige interviewtjes en grappige dialogen. Uit de treffende beelden en vergelijkingen spreekt niet alleen een enorme verbeeldingskracht, ze maken de informatie die Meeuwsen brengt ook heel inzichtelijk. De stijl van Meeuwsen herinnert sterk aan die van Bibi Dumon Tak, maar misschien is dat vooral een compliment.
Meeuwsen schuwt trouwens de actualiteit niet. Zo vertelt hij hoe er grote hoeveelheden koraal sterven doordat de temperatuur van het zeewater stijgt door de klimaatverandering, en hoe de Gladde Handvis daardoor zelfs helemaal is uitgestorven. Hoe mensen zoveel afval laten slingeren dat er elk uur ‘via stranden en rivieren elf olympische zwembaden vol plastic in de oceaan terecht[komen]’. Hoe zelfs in de diepste kloven in de oceaan plastic rommel is gevonden. Hoe cruiseschepen, mammoettankers en windmolenparken zoveel ‘kabaal onder water’ veroorzaken dat veel walvissen doodgaan aan doofheid of zich niet meer kunnen oriënteren en dus dood aanspoelen.
Paco Vink heeft Meeuwsens heerlijke teksten voorzien van ronduit prachtige illustraties. Hij blijft daarbij dicht bij de werkelijkheid en beeldt de dieren tegen de zeegroene en diepblauwe kleuren van oceaan en zee zeer natuurgetrouw af, maar tegelijkertijd zijn zijn kleurrijke prenten vaak van een bijzonder sfeervolle en bij wijlen verstilde schoonheid. Echte kunstwerkjes!
Door de grote gelijkenis met de schrijfstijl van Bibi Dumon Tak is Een slijmzoen voor je oma stilistisch misschien niet bijster origineel, maar het is wel een heerlijk aanstekelijk en vermakelijk boek, bomvol interessante weetjes en prachtige illustraties, en nog mooi vormgegeven ook. Heerlijk om te lezen!
Matthijs Meeuwsen: Een slijmzoen voor je oma. De tofste zeedieren die niemand kent, Querido, Amsterdam 2023.
Met illustraties van Paco Vink.
ISBN 9789045128160.
