Enkele jaren geleden, toen Oliver Jeffers voor het eerst vader werd, maakte hij het prentenboek Samen hier. Wijs worden uit de wereld, dat hij opdroeg aan zijn zoontje Harland. Een prachtige ‘gebruiksaanwijzing’ voor het leven op onze planeet, die getuigt van een optimistisch geloof in de goedheid van een leven vol vriendelijkheid, compassie en respect.
Nu is er Samen gaan bouwen. Plannen voor onze toekomst, dat Jeffers opdraagt aan zijn dochtertje Mari, dat op de cover op zijn arm zit. Het boek opent met een heel open vraag: ‘Wat zullen we bouwen, jij en ik?’ Deze summiere tekst vergezelt een prent van twee paar handen: die van een volwassen man en die van een (klein) kind. De volgende spread toont een hele reeks gereedschappen, van een hamer en een zaag tot een wat spijkers en een boor, want ‘alles begin met goed gereedschap’. Een klein geel potloodje lijkt op het eerste gezicht in het rijtje thuis te horen, het zou een timmermanspotloodje kunnen zijn. Maar wie beter kijkt, ziet dat er iets op geschreven staat: ‘Mightier than the sword’. En wat doen die bliksemschicht en dat roze varkentje tussen het gereedschap?
Vader en dochter gaan meteen aan de slag. Eerst bouwen ze een deur, ‘waar er nog geen was’, te midden van een leeg landschap. De deur is het begin van een voorspelbaar en concreet bouwsel: ‘We bouwen een huis om in thuis te komen.’ Samen, staat er in de tekst, bouwen ze elkaars toekomst: ‘Ik bouw jouw toekomst en jij die van mij.’
Het is een toekomst die alle kanten op kan, met een tunnel naar ergens en zelfs een weg naar de maan. Maar het is vooral een toekomst die is gevuld met warmte en liefde – en soms ook boosheid en vijandigheid, al zit er in de vesting die de vijanden moet buiten houden ook een poort, om diezelfde vijanden uit te nodigen voor een kopje thee en wederzijdse verontschuldigingen. Want nadat ze hun huis hebben gebouwd, nemen ze ook de tijd om te investeren in het maken van herinneringen, van liefde, hoop, vergevingsgezindheid, vriendschap en warmte.
Klinkt dat boodschapperig? Jeffers heeft zich de laatste jaren ontwikkeld tot een geëngageerd kunstenaar en ook met dit prentenboek wil hij onmiskenbaar een boodschap meegeven – getuige ook de opdracht voorin het boek: ‘Voor alle vaders en dochters op deze aardbol wier kansen minder fortuinlijk zijn dan de onze; ons doel is ze gelijk te maken voor iedereen.’ Want: ‘Je bent enkel vrij om te dromen en plannen te maken (voor de toekomst) wanneer je niet hoeft te vechten om (vandaag) te overleven.’ In een interview met The Guardian legde Jeffers uit: ‘If Here We Are was about understanding the world, maybe What We’ll Build is about changing it.’
Toch is dit geen belerend of geitenwollensokkig boek geworden. Jeffers houdt de tekst kort en rechttoe rechtaan: ‘We maken herinneringen voor later, zodat er altijd een uitweg is.’ Of nog: ‘Een plek om te schuilen als de moed is verloren, waar we alles bewaren wat ons dierbaar is.’ Korte zinnetjes, waar onderhuids zoveel emotie in verpakt zit.
Veel van de prenten zijn van eenzelfde eenvoud, toch zitten er vaak knipoogjes en grappige details in. De vijanden zijn figuren uit sprookjes en avonturenverhalen (een viking, een heks en een piraat), maar ook een dokter met een spuitje in de hand. En als ze ‘een fijne plek om te rusten’ bouwen, nadat ze een spectaculaire weg naar de maan hebben aangelegd, tekent Jeffers hen languit liggend in een hangmat tussen twee roze bloeiende kerselaars, met hun astronautenhelmbubbel nog rond hun hoofd, net als de twee toekijkende vogeltjes trouwens.
Andere illustraties zijn voller en drukker, zoals de prent waar vader en dochter een klok bouwen, waar uit dat horloge allerlei voorwerpen lijken te stromen. Het is een intrigerende prent, die de verbeelding prikkelt en veel ruimte laat voor eigen invulling door de lezer.
Prachtig is de spread naar het eind van het verhaal toe, waar vader en dochter een vuur maken. ‘Maar om te beginnen maken we vuur. We bedachten zo veel en nu zijn we moe,’ staat er. Terwijl het in hun hoofd nog gonst van de schitterende ideeën, maken de twee te midden van een nachtblauwe omgeving een klein kampvuurtje. Ze zijn niet alleen: alle mensen en andere wezens die ze bij het plannen maken over de toekomst zijn tegengekomen – vriend én vijand – zijn op de afspraak. Er gaat veel warmte uit van de illustratie, en dat komt lang niet alleen door de oranje gloed die de vlammen verspreiden.
De toekomst die vader en dochter bedenken is een toekomst waarin én de schoonheid én de moeilijkheden van het leven hun plek hebben, want zo gaat dat in het leven, maar vooral is het een toekomst vol warmte, tederheid, liefde en bovenal geborgenheid. Want ‘als de moed verloren is’, ‘in roerige tijden als het moeilijk is’, zijn er altijd herinneringen aan gelukkiger tijden, dierbare spullen, ‘de liefde die we beschermen voor later’. Zo kunnen het kleine meisje en haar papa, maar ook de lezers, voorlezers en voorgelezenen, hun gedachten en hun verbeelding over de toekomst alle kanten op laten gaan, binnen de veilige zekerheid dat er altijd van je gehouden wordt.
Samen gaan bouwen is een heerlijk en hartverwarmend prentenboek dat zich op vele niveaus laat lezen, een prentenboek over de band tussen vader en kind, over hun grenzeloze liefde, over hoe vaderen dochter de fundamenten leggen van hun leven met elkaar en zo ook van elkaars toekomst en geluk. Een prentenboek over wat belangrijk is in het leven, over de eindeloze mogelijkheden die het leven en de toekomst bieden, over hopen en dromen. Een prentenboek dat je aan het denken, het dromen en het filosoferen zet over de toekomst en over hoe we die samen kunnen vormgeven. En vooral ook een prentenboek van een grote schoonheid, met een sobere, poëtische tekst en schitterende illustraties vol intrigerende details.
Oliver Jeffers: Samen gaan bouwen. Plannen voor onze toekomst, De Fontein, 2021.
Vertaald uit het Engels door door Mirjam Hoekstra.
ISBN 9789026154799.
De uitgeverij van Oliver Jeffers maakte een prachtige trailer voor dit boek, die je een mooi voorproefje geeft.
In dit filmpje vertelt Oliver Jeffers over de inspiratie voor Samen gaan bouwen.
Op de website van Oliver Jeffers vind je nog veel meer interessante informatie en fascinerende illustraties.
Lees dit boeiende interview met Oliver Jeffers, over Samen gaan bouwen, het ontstaan van het boek, de verwijzing naar Trump die erin verborgen zit, en nog zoveel meer.
Lees zeker ook Samen hier, het prentenboek dat een tweeluik vormt met Samen gaan bouwen.
