‘De rit is een nachtmerrie van geduw en getrek en mam die schreeuwt dat ze een zenuwaanval krijgt als we niet inbinden; eens per jaar zet pap echt de auto aan de kant met de mededeling dat hij blijft staan tot iedereen zijn kop houdt.’
Maar wanneer ze de snelweg verlaten, slaat de stemming om: ‘De vertrouwdheid van de route doet iets met onze hersens. We beginnen zachtjes te janken, als honden die het park ruiken.’
Een gezin met vier kinderen brengt de zomervakantie als vanouds aan zee door, in een oud huis aan het strand, dat al generaties familiebezit is. Het schilderachtige zomerhuis aan de Britse kust, ooit gebouwd door hun betovergrootvader, is violetblauw van kleur, tochtig, onpraktisch, versierd met een reeks krullerige Victoriaanse puntgeveltjes en kroonsteunen. Maar vanuit bijna elk raam kan je wel de zee zien. De verteller merkt fijntjes op: ‘Zulke dingen kom je vaak in onze familie tegen. Ondoordachte buitenissigheid.’
Met die verteller, de oudste van de vier kinderen, is iets opmerkelijks aan de hand. De hoofdpersoon, die nochtans psychologisch bijzonder knap is uitgewerkt, wordt niet alleen nooit bij naam genoemd, Meg Rosoff, die in 2016 de Astrid Lindgren Memorial Award won, heeft er ook voor gekozen om in het midden te laten of het nu om een jongen of een meisje gaat. Dat lijkt bij aanvang niet meer dan een aardigheidje, maar naarmate de geschiedenis zich ontwikkelt, voegt het een mysterieuze laag toe aan het verhaal.
De hoofdpersoon, nog geen achttien, is de oudste van de kinderen. Dan volgt Mattie, ‘die zich onlangs van iemand met te grove trekken en geen tieten tot een zestienjarige seksgodin heeft ontpopt’ en die ‘haar leven als één lange Instagram-post ziet’. Jonger zusje Tamsin heeft iets met paarden, en brengt zoveel mogelijk tijd door in de manège. De benjamin van het gezin, Alex, is gefascineerd doorvleermuizen. Hij is hele dagen druk in de weer met zijn vleermuiskasten. En hij blijkt ondanks zijn jonge leeftijd een goed inzicht te hebben in de menselijke psyche.
Het gezelschap wordt nog aangevuld met Malcolm en Hope. Hope is de 22 jaar jongere nicht van de vader, toneelacteur Mal is al jarenlang haar vriendje, door Rosoff in alweer één magistrale pennenstreek neergezet:
‘Mals nuttigste eigenschap is een jammerlijke overdaad aan charme, waardoor iedereen de ogen sluit voor zijn gebreken.’
De twee verblijven in een ander huis, honderd meter verderop aan het strand, ‘met ruime houten terrassen waar iedereen kan zitten en eten en over zee uitkijken’, maar beide gezinnen brengen heel veel tijd met elkaar door. Zoals elk jaar vullen ze hun dagen met zwemmen, wandelen, luieren op het strand, spelletjes, een zeiltocht voor de mannen van het gezelschap en een tennistornooi, en ’s avonds schuiven ze buiten aan aan een lange tafel, waar tot in de late uurtjes gepraat wordt, over niets en alles, en waar vooral de wijn zeer rijkelijk vloeit. De sfeer is die van een oude Italiaanse film, die Rosoff met haar filmische schrijfstijl moeiteloos weet op te roepen.
‘Iedereen lacht of glimlacht en straalt optimisme uit. Dit jaar wordt het mooiste ooit – het mooiste weer, het lekkerste eten, het grootste plezier.
De acteurs staan klaar, de zomer begint.’
Maar deze zomer neemt een andere wending. Hope en Malcolm kondigen aan dat ze aan het eind van de zomer gaan trouwen, en dus moet er een bruiloft voorbereid worden. Hope wil die ‘simpelsimpelsimpel’ houden, maar toch houdt de voorbereiding het hele gezelschap bezig.
‘Een bruiloft had iets geruststellends, als bevestiging dat de victoriaanse samenleving niet helemaal was afgebroken; dat het mogelijk was om ‘de ware’ te vinden en nog lang en gelukkig te leven zoals in een goedkope liefdesserie, hoe onwaarschijnlijk het ook klonk.’
Maar het is vooral de komst van de ‘Godden broers’ die alles verandert. Florence Godden, de peettante van Hope en een actrice die op haar retour is, gaat filmen in Hongarije en haar twee zonen, Kit en Hugo, komen ondertussen logeren bij Hope en Malcolm. Kit maakt meteen grote indruk op iedereen, door zijn aan het goddelijke grenzende schoonheid:
‘Maar Kit Godden was een geval apart – gouden huid, dik kastanjebruin met goud doorschoten haar, reebruine ogen met gouden spikkels – een soort gouden Grieks standbeeld van een jongeling. (…) zijn hallange haar ontsproot aan zijn hoofd als de slangen van Medusa; af en toe harkte hij het met zijn vingers naar achteren.’
‘In mijn herinnering is het alsof hij gloeide. Als ik mijn ogen sluit zie ik nog hoe hij toen voor ons stond: zijn huid leek van binnenuit licht te geven alsof hij uren zon had opgespaard om die weer geleidelijk op de wereld los te laten. Ook zijn stem had een gouden klank: laag en intiem, niet kifterig en treiterig als die van ons.’
Hij is niet alleen beeldschoon en sexy, maar ook uiterst charmant en innemend, met een onweerstaanbaar charisma. De jonge Alex ziet de bui al hangen, wanneer hij zegt: ‘Ik wed dat het niks dan tieten en tongen wordt deze zomer. Walgelijk.’
Kits broer Hugo, een stugge teruggetrokken jongen, lijkt wel zijn tegenpool.
‘Je kon zien dat het een broer van Kit was, maar zonder de charme, zonder de uitstraling: duidelijk het lelijke eendje, onopvallend, afgezien van de stuurse blik en de indruk die hij gaf dat hij ergens anders wilde zijn.’
Het voorspelbare gebeurt: Mattie wordt smoorverliefd op Kit (‘In vier seconden hadden zijn charmes haar praktisch compleet doodgeknuffeld.’), die het zich laat welgevallen. Niemand kijkt op van de zomerromance die tussen hen beiden openbloeit, al is de hoofdpersoon wel ‘waanzinnig jaloers’, want Mattie is niet de enige die halsoverkop voor de charmes van Kit valt (‘Laat ik maar gewoon zeggen dat hij op dat moment als een stiletto tussen mijn ribben gleed.’), en ook dat laat de charmante verleider zich meer dan welgevallen.
Alleen Hugo houdt zich afzijdig. Elke poging tot contact, tot samen plezier maken, tot gezelligheid houdt hij af:
‘Eerlijk gezegd kwam dat niet helemaal door gebrek aan pogingen. Wil je schaken, Hugo? Wil je mee gaan zwemmen? Kijkje in de winkel nemen? Zin in een wandeling? Kom je met het eten helpen? Wil je lezen? Dit is een goed boek, wie weet is het wat voor jou.
Het antwoord was nooit j, en een mens kan echt maar een beperkte hoeveelheid afwijzing verdragen. ‘nee, dank je,’ zei hij dan, of alleen ‘Neuh,’ fo helemaal niets, soms vergezeld van een hoofdschudden, alsof hij allergisch was voor sociaal contact, allergisch voor plezier, allergisch voor ons.’
Zijn broer Kit ontwijkt hij systematisch en ostentatief:
‘De relatie tussen de twee broers vond ik schokkend. Wij vieren vochten als beesten, maar alleen om normale dingen – bezittingen en eten en aandacht. Hugo en Kit leken werkelijk een hekel aan elkaar te hebben, hoewel Kit er lacherig over deed. Hugo niet. Telkens als Kit een kamer binnenkwam, stond hij op en verdween.’
Is Hugo ‘de slang in het paradijs’?
Stilaan begint er wat te broeien in de vakantiehuizenaan het strand, eerst onderhuids, bijna onmerkbaar. Maar wanneer Kit een geraffineerd spel van aantrekken en afstoten begint te spelen met Mattie, krijgen de onderlinge spanningen de hele familie in hun greep. Over de eerst zo zorgeloze vakantie hangt nu een ongrijpbare waas van naderend onheil, waarop moeilijk de vinger te leggen valt. Als de meester-schrijfster die ze is, laat Meg Rosoff de lezer het verhaal ontdekken bij monde van een heel betrokken verteller. Die heeft wel degelijk in de gaten wat er gebeurt:
‘Geen van de verantwoordelijke volwassenen merkte wat er gaande was doordat Kit niet wilde dat ze het merkten. Hij zorgde ervoor precies de goede dosis aandacht aan Mattie te schenken wanneer er anderen bij waren, want zo bleef de mentale manipulatie hun geheimpje. En als dat je geen rillingen bezorgt, dan heb je een paar signalen gemist.’
Maar tegelijkertijd is ook deze verteller volledig in de ban van Kit. Een slimme zet van Rosoff, die de ambiguïteit van het verhaal op deze manier knap vormgeeft. Ook de verteller is niet ongevoelig voor de ‘mentale manipulatie’ van Kit en loopt ‘slaapwandelend dezelfde luchtspiegeling in’.
‘Ik wilde niet dat hij wegging. Hij was lui en zelfverzekerd en gaf me het gevoel dat hij een hoop moeite had gedaan om me te vinden. Ik ben niet helemaal immuun voor vleierij. Nauwelijks immuun, eigenlijk.’
Voor je het goed en wel beseft is de vrolijke, zomerse sfeer helemaal omgeslagen:
‘In de winkel werken werd een vlucht, niet alleen voor de verandering van omgeving, maar ook om weg te zijn van de benauwende claustrofobie op het strand. De frisse wind die aan het begin van de zomer met de Goddens was komen aanwaaien begon muf te worden en er zoemde een onderstroom van angst door het huis. Het maakte me kwaad. De zomer was er voor plezier en verveling, niet voor chaos en twijfels.’
De spanning is te snijden, in deze wereld ‘van lachspiegels en verdraaiingen, van verraad, onzekerheden, valse motieven, rookgordijnen. Glimlachende schurken. Huilende dwaze meiden’. En in het middelpunt van die wereld staat Kit, de poppenspeler die aan de touwtjes trekt. ‘en wij maar dansen,’ merkt de verteller fijntjes op.
‘Ik verzon een nieuwe reeks verzamelnamen. Een Goddenplaag. Een Goddengruwel. Een Goddenraadsel. Een Goddenzege. Een Goddenoverval. Een Goddenzootje.’
De personages stevenen onmiskenbaar af op een drama, en wanneer de op handen zijnde tragedie zich uiteindelijk in al zijn onafwendbaarheid voltrekt, wordt iedereen erin meegesleurd, met rampzalige gevolgen. Na deze broeierige zomer zal niets ooit nog hetzelfde zijn. Als de verteller er later op terugkijkt, is dat
‘altijd met een gevoel dat ik iets teers en vergankelijks ben kwijtgeraakt, iets wat ik niet goed kan benoemen.’
Het zijn prachtige, weemoedige zinnen die herinneren aan de laatste alinea’s van The Great Gatsby van Scott F. Fitzgerald – in het Engels kreeg deze roman trouwens de titel The Great Godden, een referentie die in de vertaling verloren is gegaan. De Godden Broers roept wel meer literaire herinneringen op. Aan Bonjour Tristesse van Françoise Sagan bijvoorbeeld, of Call Me By Your Name van André Aciman, Le Grand Meaulnes van Alain-Fournier of nog The Member of the Wedding van Carson McCullers. Stuk voor stuk literaire hoogstandjes.
Ook De Godden Broers is een meesterlijke coming-of-ageroman, waarin Rosoff op sublieme wijze de psyche van enkele adolescenten verkent. Elk personage zet ze daarbij levensecht en overtuigend neer. Zelfs Kit, die makkelijk zou kunnen verworden tot een larger than life karikatuur, blijft realistisch. Zit zijn bijna bovenmenselijke schoonheid – ‘De elektriciteit die van hem uitging had een cruiseschip kunnen verlichten.’ – niet ook in the eye of the beholder? Of, in dit geval, de blik van de verteller?
Rosoffs keuze van verteller is niet toevallig. Niet alleen levert het hoofdpersonage dat goed in de gaten heeft wat er gebeurt maar verblind door liefde toch in Kits val trapt, een unieke en originele vertelstem op, zo puur en authentiek, zo direct ook, dat je je er als lezer geen vragen bij stelt, Rosoff laat hem of haar alles ook vanuit een terugblik vertellen, waardoor de scherpzinnige verteller een reeks van hints en aanwijzingen vermeldt die bij een eerste lezing wel de verbeelding prikkelen, maar hun geheim niet prijsgeven. Pas achteraf blijkt hoe betekenisvol ze waren. Het getuigt van de knappe manier waarop Rosoff deze adolescentenroman heeft opgebouwd, waardoor de lezer mondjesmaat wordt meegezogen in het web van intriges en het onafwendbare drama aan het eind van het boek toch als een grote verrassing komt.
Dat alles doet Rosoff met veel humor en vooral in een prachtige, rijke taal. Het boek staat vol spitse dialogen, mooie zinnen en treffende beelden. Toch laat Rosoff tegelijkertijd voldoende onbenoemd, lege plekken die voor een vleugje mysterie zorgen en die de lezer zelf kan invullen.
Met De Godden broers schreef Rosoff een intrigerende adolescentenroman over een vakantieliefde, over de zoete en snijdende pijn van een eerste liefde, over verlangen, lust en seksualiteit, trouw en jaloezie, over verloren onschuld en nostalgie. Over narcisme en naïviteit, over manipulatie en (on)eerlijkheid. Over eerste indrukken op basis van het uiterlijk en over schijn die bedriegt, soms. Maar ook over het verlangen om echt gezien te worden, en de kwetsbaarheid van dat verlangen.
De Godden broers is een weergaloos mooi en tijdloos boek over een broeierige zomer waarin alles voorgoed verandert, een boek met onvergetelijke personages die je echt in je hart raken, een boek dat onder je huid kruipt en nog lang zal nazinderen.
Meg Rosoff: De Godden Broers, Luitingh-Sijthoff, 2021.
Uit het Engels vertaald door Jenny de Jonge.
ISBN 9789024592357.
In 2011 had ik een uitgebreid interview met Meg Rosoff. Je kunt het hier lezen.
In dit interview beantwoordt Meg Rosoff enkele vragen over The Great Godden.
In 2016 ontving Meg Rosoff de ALMA, de Astrid Lindgren Memorial Award, zowat de belangrijkste internationale prijs op het vlak van kinder- en jeugdliteratuur. Lees hier waarom de jury zo onder de indruk was van haar oeuvre.
He je genoten van dit boek? In Hallo nu vertelt Jenny Valentine het verhaal van een andere overrompelende eerste liefde.
[…] Meer lezen van Meg Rosoff? Lees zeker onze recensie van De Godden Broers. […]