Winters wit

De mooiste winterse kinderboeken

Terwijl buiten de sneeuwvlokken naar beneden dwarrelen en de tuin bedekt raakt met een wit tapijt, zoek ik  in mijn boekenkast naar  boeken die al even mooi winters wit kleuren. Een selectie van de mooiste  kinderboeken over winter, sneeuw en koude.

Op een koude winternacht

Laat me maar meteen beginnen met een pareltje: Op een koude winternacht van Jean E. Pendziwol en Isabelle Arsenault, in een vertaling van Bart Moeyaert. In dit prachtige prentenboek kondigt de verteller aan een tekening te maken voor een kind dat ligt te slapen. Pagina na pagina komt een winters landschap tot leven en ontvouwt zich het leven dat zich voltrekt wanneer wij slapen. Na enkele herten en een uil verschijnen twee sneeuwhazen die zich verstoppen voor een vos, en een ‘kleine, kleine muis’ die op weg is naar een eetfestijn van vogelzaad dat uit een voederhuisje is gevallen… 

In de prenten is de hoofdrol weggelegd voor de sneeuw. De sneeuwvlokjes die door de donkere lucht dwarrelen, de dierenpoten die kleine sporen nalaten in de sneeuw, de dikke pakken sneeuw die zwaar op bomen en struiken liggen, de sneeuwkristallen die schitteren 

als diamanten: in de illustraties van Isabelle Arsenault worden ze bijna tastbaar. 

Op de laatste pagina zit het kind in een gele pyjama in zijn eentje op zijn bed voor het raam. Op een koude winternacht geeft prachtig het gevoel weer van ’s ochtends wakker te worden in een wereld die op magische wijze helemaal veranderd is door een laag sneeuw. Op een koude winternacht is een heerlijk knus voorleesboek, een ode aan de schoonheid en de magie van een winternacht.

Nog zo’n pareltje: Sneeuw! van Komako Sakai, in 2009 bekroond met een Zilveren Griffel. Konijn mag op een doordeweekse winterdag zomaar uitslapen. Het sneeuwt zo hard dat de bus niet rijdt en de school dicht is. Sneeuw is opwinding en buiten willen spelen, maar sneeuw is ook met grote ogen kijken naar een wereld die er plots helemaal anders uitziet: 

‘Het is koud en muisstil. Er rijden geen auto’s. Er is niemand op straat. Het is zo stil dat we de sneeuw horen vallen. ‘Het is alsof we alleen op de wereld zijn, mama.’ 

Sneeuw is ook een dag die lang duurt en die gevuld wordt met  kaart spelen, zolang het weer buiten te guur is. Sneeuw is ook een papa die niet naar huis kan omdat de luchthaven dicht is. Sneeuw is lang na bedtijd naar buiten gaan om sneeuwballen en sneeuwmonsters te maken. 

Sneeuw

De Japanse auteur en illustrator Komako Sakai heeft in sobere, verstilde prenten vol traag naar beneden dwarrelende vlokken en de eenvoudige tekst perfect de sfeer van een ondergesneeuwde wereld opgeroepen. Een prachtig prentenboek!

Veel kleurrijker en drukker is het kijk- en zoekboek Wat een winter! van Rotraut Susanne Berner. Prachtige grote prenten, boordevol details, boordevol personages en verhaaltjes die je kunt volgen doorheen het boek en die het beeld schetsen van een winterse dag in en rond een stad. Je raakt er niet op uitgekeken! 

Een heerlijk kijkboek, om eindeloos vaak in te kijken en te zoeken en bij te vertellen en te fantaseren.

(En voor wie er écht niet genoeg van krijgt: dit boek is eigenlijk het eerste in een reeks van vier boeken, over dezelfde stad in de vier seizoenen. En als toemaatje is er ook nog een boek over diezelfde stad ‘s nachts.)

Nog een prentenboek zonder woorden: De sneeuwman van Raymond Briggs, een soort tekstloze strip, waarin een sneeuwman ‘s nachts tot leven komt. Eerst wordt hij door de jongen des huizes ingewijd in de voor hem onbekende binnenshuiswereld, wat een verrassende kijk oplevert op voor ons dagdagelijkse voorwerpen en gewoonten. Dan neemt de sneeuwman de jongen mee op een soort nachtelijke droomvlucht door de lucht, over landschappen en steden, die pas eindigt als de dageraad eraan komt. Als de jongen ‘s ochtends wakker wordt en naar buiten rent, is van de sneeuwman enkel een smeltend hoopje over. 

Het boek, dat in 1978 voor het eerst verscheen, is terecht een klassieker geworden, die vele malen herdrukt is en ook verfilmd werd.

De sneeuwman
Kikker in de kou

Een boek dat wellicht nauwelijks aanbeveling nodig heeft, is Kikker in de kou van Max Velthuijs, in 1993 bekroond met een Zilveren Griffel én een Gouden Penseel. 

Op een ochtend toen Kikker wakker werd, merkte hij meteen dat er iets veranderd was in de wereld.’ 

Alles is wit geworden. En koud. Anders dan zijn vriendjes, die zich reuze amuseren in de sneeuw, vindt hij er niets aan. Hij vriest zelfs bijna dood, maar gelukkig vinden zijn vrienden hem nog net op tijd. Ze omringen hem met veel warmte en goede zorgen. Met weinig woorden en prenten, die elk op zich wel een schilderijtje lijken, vertelt Velthuijs een eenvoudig maar warm verhaal. 

Een prentenboek voor oudere kinderen is De koudste winter van Tine Mortier en Alain Verster. Wanneer het begint te vriezen het kouder wordt dan hij of de oude man bij wie hij woont ooit had meegemaakt, begint de jongen zich schuldig te voelen. Heeft hij de ijzige temperaturen veroorzaakt toen hij een stel zwaneneieren uit een verlaten nest kapot heeft gegooid tegen een boom? Hij lijkt te krimpen onder de last van zijn geheim, en pas als hij het opbiecht aan de oude man, voelt hij zich weer groeien. 

Maar de kou verdwijnt niet, integendeel, zelfs de kleuren 

De koudste winter

beginnen uit de wereld te verdwijnen. Tine Mortier zet tal van verhaallijnen uit – de relatie tussen de jongen en zijn buurmeisje Maura, die de grootste pestkop van de buurt is, hoe de jongen al lang het mikpunt is van pesterijen, hoe de kruidenier en zijn vrouw het slachtoffer worden van geroddel, hoe de hond van de kruidenier verdwijnt… – maar doet dat zo suggestief dat er veel open plekken blijven in het verhaal die de lezer zelf moet invullen. Diezelfde suggestiviteit is terug te vinden in de mooie, wat nostalgisch aandoende illustraties van Alain Verster. De koudste winter is een intrigerend boek, dat de verbeelding van de lezer opnieuw en opnieuw prikkelt.

Om acht uur bij de ark

Voor wat grotere kinderen is Om acht uur bij de ark van Ulrich Hub en Jörg Mühle een absolute aanrader. Drie pinguïns, twee grote en een kleinere, spelen de hoofdrol in een sublieme bewerking van het bijbelse verhaal van de ark van Noach. De drie vullen de tijd dan wel regelmatig met ruziemaken, maar als blijkt dat er een zondvloed op komst is en er maar twee pinguïns mee mogen op de ark, blijkt dat een warme vriendschap hen verbindt: ze besluiten de kleinste in een koffer mee aan boord te smokkelen. Dat leidt tot komische situaties, maar ook tot vragen en twijfels over God en geloof, waarin ruimte gelaten wordt voor verschillende visies. Meesterlijk zijn de dialogen, die ondanks de soms grote vragen van een verbluffende lichtheid zijn. 

Een humoristische en filosofisch kleinood.

Heerlijk is ook Midden in de winternacht van Andreas Steinhöfel. De adventsperiode is een gezellige tijd bij Bertil, Kiki en zijn mama, met warm kaarslicht, de geur van sinaasappel en vooral veel samen muziek maken. Maar terwijl ze uit volle borst ‘Nu zijt wellekome Jesu’ zingen en buiten de sneeuwvlokken stil en zacht naar beneden zweven, klinkt er een oorverdovend gekraak en komt er een eland door het dak gevallen, recht op Sören, de salontafel van Ikea. Meneer Eland, zo stelt hij zich voor. Want deze eland, die tijdens een testvlucht voor de Baas uit de bocht is gevlogen, kan praten. De Baas is niemand minder dan de Kerstman. Omdat de eland tijdens zijn val gewond is geraakt, blijft hij een tijdje bij de familie van Bertil, die erg op hem gesteld raakt. Want meneer Eland is beleefd, wijs en vooral ook erg aardig. En dan staat plots de Baas voor hun deur … 

Een spannend, gevoelig en vooral ook grappig verhaal, want de heerlijk subtiele humor is een van de grote troeven van dit boek.

Midden in de winternacht
Schaap met laarsjes

Het boek Schaap met laarsjes van Maritgen Matter en Jan Jutte opent met een chagrijnige wolf. Het is een koude winteravond, er ligt een dik pak sneeuw en Wolf heeft honger. Gelukkig ziet hij in de verte een stal, die hem wel ‘een aardig restaurantje’ lijkt. In de stal treft hij een schaap. Om te voorkomen dat de ezel en de hond wakker worden, besluit hij het schaap letterlijk uit zijn stal te lokken, door voor te stellen samen sleetje te gaan rijden. Schaap laat zich helemaal inpakken en de twee vertrekken voor een tochtje waar de situationele humor nooit veraf is. Maritgen Matter speelt subtiel in op de spanning tussen het argeloze, naïeve Schaap en de sluwe Wolf. Stilaan raakt ook Wolf weg van zijn metgezel. Schaap met laarsjes is een warm en aandoenlijk maar ook erg humoristisch verhaal over een onmogelijke vriendschap. Een kleinood!

Ook in het boek Winterdieren van Bibi Dumon Tak spelen dieren de hoofdrol, maar dan op een heel andere manier. Dumon Tak schrijft non-fictie over dieren, maar doet dat op zo’n fantastische manier dat haar stukjes wel verhaaltjes lijken. 

In Winterdieren vertelt ze over dieren op de Noord- en de Zuidpool in extreem koude omstandigheden, in sneeuw en ijs, (over)leven. Bibi Dumon Tak vertelt op een speelse, humoristische, prikkelende manier en met veel warmte bijzondere weetjes over deze dieren. Haar enthousiasme is aanstekelijk. 

Martijn van der Linden maakte bovendien prachtige illustraties van al deze dieren, in schitterende koele en ijzige tinten.

Winterdieren
Winterhuis Hotel

Winterhuis Hotel van Ben Guterson is het feel good book onder de winterboeken. Wanneer Elisabeth op de laatste dag voor de kerstvakantie thuiskomt, vindt ze een briefje op de deur. Haar oom en tante, bij wie ze woont, zijn met vakantie vertrokken en Elisabeth moet de trein nemen naar Winterhuis Hotel. Als ze daar aankomt, kan de in armoede opgroeiende Elisabeth haar ogen niet geloven. Winterhuis Hotel is een luxueus hotel, met twee zwembaden, een filmzaal, een snoepkeuken, een schaatsvijver en… de grootste bibliotheek die boekenwurm Elisabeth ooit heeft gezien. Ze sluit er vriendschap met een jongen die ook in zijn eentje in het hotel verblijft en die haar liefde voor woordspelletjes en raadsels deelt. 

En raadsels zijn er te over in Winterhuis Hotel. Wat te denken van het mysterieuze steeds in het zwart geklede koppel dat haar nauwlettend in de gaten lijkt te houden? Waarom doorzoekt de hoteleigenaar elke nacht de bibliotheek? Wat betekent de geheimzinnige boodschap op een van de portretten? En waarom kan alleen Elisabeth de letters lezen op de cover van een boek dat ze in de bibliotheek heeft gevonden? 

De mix van ouderwetse gezelligheid, spanning, magie en taalspelletjes en raadsels die de lezer mee kan proberen te ontcijferen, maakt van Winterhuis Hotel een boeiend en lekker weg lezend boek zonder al te veel literaire ambities.

Vissen smelten niet, de tweede kinderroman van Jef Aerts, speelt zich af op ‘de koudste dag van het jaar’. Op die dag viert Winteroever feest. Zodra het ijs op het meer een halve meter dik is, gaat de ijsweg open tussen het dorp en de stad aan de overkant.’ Heel het dorp is in feeststemming, behalve Matti. Hij heeft een missie, en hij heeft weinig tijd om die te volbrengen: hij heeft twee uur om de tropische vis Sirius naar de overkant te brengen om hem van een gewisse dood te redden. Het wordt een hachelijke tocht, die al snel anders loopt dan gepland, want Matti is niet de enige die zich over het ijs waagt die avond. Ook Drika, een meisje met een blindenstok, maakt de overtocht, in omgekeerde richting, en ook zij heeft een missie. Jef Aerts beschrijft de tocht zeer zintuiglijk, waardoor je de bittere koude haast kunt voelen, en slaagt erin de lezer het gevoel mee te geven dat elke seconde telt. Matti en Drika maken hun tocht natuurlijk niet zomaar voor hun plezier, en gaandeweg ontdek je als lezer de verhalen die erachter liggen. Vissen smelten niet is een prachtig gelaagd verhaal, dat bijna tijdloos aanvoelt.

Blote handen

Ook Blote handen van Bart Moeyaert speelt zich af op een ijskoude dag, op oudejaarsdag om precies te zijn. In de intrigerende openingsscène hollen hoofdpersonage Ward en zijn boezemvriend Bernie harder dan ze kunnen door enkele weitjes, achternagezeten door een schreeuwende Betjeman. Wanneer Ward over een sloot springt, valt de dode eend van Betjeman, die hij onder zijn jas draagt, in het water. Wards hondje Elmer redt de sprong niet en blijft aan de overkant achter, overgeleverd aan de woedende Betjeman. Betjeman met zijn plastic hand, die alles slaat waar een hart in zit. Betjeman wil zich wreken. Een hond om een eend, zeg maar. Maar onder deze bovenste verhaallaag broeit veel meer, en het schijnbaar eenvoudige verhaal groeit uit tot een drama vol grote maar onuitgesproken gevoelens. Als lezer kom je maar mondjesmaat te weten wat er allemaal speelt – vooral ook in het hoofd van Ward. Moeyaert vat het gebeuren in prachtige beelden:

‘Ik zette me schrap, maakte me breder. Als Betjeman ook maar iets lelijks tegen me ging zeggen, dan zou ik iets lelijks antwoorden, en dan zouden we de scheefste toren bouwen die er ooit van woorden is gebouwd. Hij, ik, hij weer, ik weer, een paar keer heen en weer, eens zien wie het eerste omviel.’ 

Blote handen is een beklijvend en ingenieus opgebouwd boek, dat meer suggereert dan het uitspreekt. Een hoogtepunt in het oeuvre van Bart Moeyaert.

Tijdens een hete zomer kijkt Thomas terug op de koudste en langste winter ooit: de winter van 1947. Thomas, dan tien, zwerft vaak in zijn eentje door de stad. Zijn moeder is vlak na de oorlog overleden en zijn vader heeft zoveel verdriet dat hij zijn zoon nauwelijks opmerkt. Thomas raakt bevriend met zijn klasgenoot Zwaan. Zwaan woont in bij zijn tante en zijn dertienjarige nichtje Bep, op wie Thomas verliefd wordt. Het is een vreemd gezin: de tante gaat zodanig gebukt onder een groot verdriet dat ze uiteindelijk naar een rusthuis moet, Bep is vaak bozig en Zwaan zwijgzaam. Thomas heeft geen idee wat er aan de hand is, de volwassenen hebben hem niets verteld over wat er in de oorlog is gebeurd. Pas mondjesmaat komt Thomas te weten wat er met de joodse familie van Zwaan is gebeurd. Hoe verschrikkelijk en schokkend ook, nergens wordt het boek dramatisch of sentimenteel. Winterijs van Peter van Gestel is een schitterende jeugdroman over de vriendschap tussen twee beschadigde jongens, maar ook over het grote verzwijgen na de oorlog, over (on)verwerkt verdriet en over het ijs dat vanbinnen zit. Een meesterwerk.

Winterijs

Deel dit bericht

LEES OOK

Wat als je ouders robots zijn?

Over Hart van staal van Simon van der Geest …

Tijdloos en nu ook divers

Over De heerlijkste 5 december in vijfhonderdvierenzeventig jaar van Annie M.G. Schmidt …

Henna Goudzand Nahar geeft de tot slaaf gemaakte Afrikanen hun menselijke gelaat terug

Over Suikerland van Henna Goudzand Nahar …
Abonneer
Laat het weten als er
1 Reactie
Oudste
Nieuwste Meest gestemd
Inline feedbacks
Bekijk alle reacties
Mieja
3 jaren geleden

Een mooie lijst, Karin

Een vader die alles kan

Hoe kunnen er zoveel gedachten in één hoofd passen?

Iedere olifant doet wel iets

Reading literature gives us images to think with.

meest recente berichten

In een gigagrote oceaan is het simpel verstoppertje spelen

De Boon 2024 gaat naar Erna Sassen en Martijn van der Linden

Jezelf vinden in de Schaduwwereld

Zoeken