In Als je naar de aarde komt van de Australische Sophie Blackall is een kleine jongen, Quinn, aan het woord. Hij schrijft een brief aan ruimtewezens die eventueel onze planeet zouden willen bezoeken: ‘Beste bezoeker uit de ruimte, Als je naar de aarde komt, moet je een paar dingen weten.’
Vervolgens voorziet hij die eventuele bezoeker uit de ruimte van allerlei informatie die nuttig zou kunnen zijn bij een reis naar de aarde. Instructies hoe je onze planeet in ons zonnestelsel kunt bereiken, de wezens – mensen en dieren – die de planeet bevolken, de huizen waarin we wonen, onze vervoersmiddelen, maar ook wat we doen voor de kost, en wat we doen om ons te ontspannen, hoe we met elkaar communiceren, welke kleren we dragen, wat we eten, waarvan we ziek worden, welke gevoelens we hebben en ga zo maar door. Een reisgids voor Planeet Aarde, zeg maar. En tegelijk een catalogus van het leven van de mensen op die planeet.
Sophie Blackall is zuinig met woorden, die in hun eenvoud en soms naïviteit inderdaad zo uit de mond van een kleine jongen zouden kunnen komen. Dat laatste hoeft ook niet te verbazen. Dit boek is geïnspireerd door de vele reizen die Blackall ondernam in het kader van haar werk voor UNICEF en Save the Children. In gesprekken met kinderen van over de hele wereld vroeg ze naar hun ideeën over wat een buitenaards wezen zou moeten weten over de aarde.
Maar zo spaarzaam als Blackall is met woorden, zo sterk leeft ze zich uit in haar illustraties. In haar prenten focust ze op diversiteit die op al die domeinen optreedt. ‘We wonen in allerlei soorten huizen’, lees je op een van de eerste spreads. Daarrond beeldt Blackall heel uiteenlopende woningen af, van rijtjeshuizen tot een woonboot, van een Afrikaans hutje tot een traditioneel Japans huis. Maar ook een stoet vluchtelingen krijgt hier een plek: ‘Wij zijn ons huis kwijt! Door brand. Door noodweer. Door oorlog.’
Vooral de diversiteit van de wereldbevolking wordt in de verf gezet. Mensen met elk een ander lichaam, mensen met verschillende kleurtjes, mensen met verschillende overtuigingen, gedachten en gevoelens, mensen in verschillende soorten gezinnen, mensen die spreken met hun handen en mensen die lezen met hun vingers, mensen die een loopwedstrijd in een rolstoel rijden… De volheid van haar prenten toont de rijkdom van die diversiteit. Maar soms loopt het ook mis tussen mensen. Blackall gaat de moeilijkere onderwerpen niet uit de weg: ‘De een heeft meer dan genoeg [eten], de ander te weinig.’ En, bij een tekening van twee op elkaar afstormende legers: ‘Soms verwonden we elkaar.’
Blackall gebruikte een techniek van aquarel en Oost-Indische, wat resulteert in sfeervolle prenten in zachte kleuren, die me niet allemaal evenveel kunnen bekoren. De naïef-realistische tekeningen die inzoomen op gezichten vind ik minder geslaagd. Maar heerlijk is bijvoorbeeld de pagina die gevuld is met tubes met verf in vele kleurschakeringen, met als kleurnaam datgene wat je ermee kunt schilderen: ‘melksnor bij een tint van wit, ‘kostbaar’ bij dieprood, ‘frissigheid’ bij licht groen, ‘stofzuigerzakvuil’ bij vaalbruin, ‘breek me de bek niet open’ bij roestbruin… Een pagina waar je naar kunt blijven kijken. Prachtig is ook despread waarop Blackall de rijkdom van het vogelrijk afbeeldt met tientallen vogels in volle vlucht boven een wateroppervlak die allemaal samen zelf één grote vogel vormen. Met helemaal onderaan, in een hoekje, een pinguïn die in zich in het water de andere kant op beweegt: ‘Ik kan niet vliegen.’
Er zitten wel meer grapjes in de prenten. De kinderen in de klas die Blackall afbeeldt, zijn allemaal tekeningen aan het maken van… ruimtewezens. En als het gaat over de dingen die we doen ‘als we niet werken of naar school zijn, niet ziek zijn of slapen’, zit het hoofdpersonage een boek te lezen. ‘Here we are’, staat er op de cover, en dat is een boek van Oliver Jeffers, dat in 2018 in het Nederlands verscheen als Samen hier. Het is geen toeval dat net dit boek is afgebeeld. Als je naar de aarde komt doet zowal qua opzet als qua uitwerking sterk denken aan Samen hier. In Als je naar de aarde komt maakt Quinn een ruimtewezen wegwijs in het leven op aarde, in Samen hier, dat trouwens de ondertitel ‘Wijs worden uit de wereld kreeg’, doet een vader net hetzelfde voor zijn pasgeboren baby.
En ook hij start bij ons zonnestelsel en zoomt dan in op de aarde, om vervolgens de ongelooflijke rijkdom van het leven hier af te beelden. Heeft Blackall zich door dit boek laten inspireren? Maar Blackall, die bevriend is met Jeffers, vertelde in een interview dat ze jaren geleden tijdens een gesprek van elkaar ontdekten dat ze met een wel heel soortgelijk project bezig waren… En inderdaad, als je goed kijkt, zie je dat in een van de prenten van Jeffers een meisje een boek ligt te lezen, met op de cover: ‘Als je naar de aarde komt’… Geen plagiaat dus, maar één idee dat in de hoofden van twee rasauteurs tot twee prachtige prentenboeken heeft geleid.
Sophie Blackall: Als je naar de aarde komt, Querido, 2020.
Vert. van If You Come To Earth, vertaald door Hans en Monique Hagen.
ISBN 9789045124858.
Jaap Friso en Bas Maliepaard bespraken Als je naar de aarde komt in hun onvolprezen podcast De Grote Vriendelijke Podcast. Luistertip!
Op YouTube vind je een leuk filmpje, waarin Sophie Blackall meer uitleg geeft over dit boek.
Lees het interview met Sophie Blackall over dit boek in The Children’s Book Review.
Lees zeker ook Samen hier van Oliver Jeffers, een prentenboek dat zowel qua onderwerp als qua uitwerking doet denken aan Als je naar de aarde komt. En misschien vind je in het boek van Jeffers wel de verwijzing naar dit boek!
