Babu’s oma is overal

Over Altijd dichtbij van Mark Janssen
Altijd dichtbij cover

Altijd dichtbij is een buitenbeentje in het oeuvre van de Nederlandse illustrator Mark Janssen. Zijn gebruikelijke uitgelaten aquareltekeningen waar de kleuren vaak van af spatten hebben in dit prentenboek plaats gemaakt voor potloodtekeningen in zwarte en grijze tinten.

Janssen vond de inspiratie voor dit boek tijdens reizen in Nepal en gebruikt dat land ook als decor voor het verhaal. Vaak uiterst gedetailleerde prenten van de weelderige Nepalese natuur, tempels, souvenirwinkels en dorpstaferelen wisselen elkaar af. Het zijn bij uitstek plekken waar je een Aziatische explosie van kleur zou verwachten, maar Janssen schetst deze wat bevreemdende wereld in louter wit, grijs en zwart. Janssen zelf speelt in de tekst ook met die dubbelzinnigheid. Een boompje is in een vallei is ‘fris in duizend kleuren groen’, en op een avond verkleurt de hemel van ‘rood naar paars naar het donkerste blauw’.

Altijd dichtbij 1

Janssen heeft zich uitgeleefd in de ontelbare, minutieuze details in de illustraties, zoals de spread van de souvenirwinkel waar je niet op uitgekeken raakt. Sommige prenten bevatten dan weer knipoogjes in zwart-wit naar het kleurrijke werk van grote kunstenaars. Zo herinneren de gigantische bladeren van de bomen in het Aziatische oerwoud aan de knipselcollages zoals ‘De parkiet en de zeemeermin’ van Henri Matisse. En in misschien wel de meest indrukwekkende illustratie uit dit prentenboek, waar Babu onder een imposante sterrenhemel uitkijkt over de zich schijnbaar eindeloos uitstrekkende miljoenenstad Kathmandu, heeft de nachtelijke hemel veel weg van Van Goghs bekende schilderij ‘Sterrennacht’.

Altijd dichtbij 2

Eén constante op alle prenten: een kleine Nepalese jongen, Babu. Zijn oma is overleden en hij worstelt met het gemis. Hij kan de slaap niet vatten, heeft ‘een naar gevoel’ en zijn hoofd ‘zat zo vol vragen’. Vlak voor zijn oma stierf had ze hem gezegd: ‘Als je je verdrietig voelt omdat ik er niet meer ben, juist dan ben ik heel dicht bij je.’ Maar Babu ziet oma nergens. Niet in het koele water van het meer van Pokhara, niet op het plein voor de tempel, niet in de schaduw van de oude banyanboom… De jongen voelt zich helemaal alleen. Overal zoekt hij tekens van haar. ‘Misschien is ze dat koele briesje. Of dat boompje.’

Met het verstrijken van de tijd lossen stukjes van zijn verdriet op en kan hij ook weer aan andere dingen denken. En dan, in een propvolle souvenirwinkel ziet hij ‘allemaal losse stukjes van het allerliefste gezicht’. Hier een glimlach, daar een knipoog, nog ergens anders haar neusje. En stilaan begint hij het te begrijpen en vertelt hij aan zijn opa:

‘Ze was een glimlach, opa.
Misschien ook een kleine vogel,
een andere keer een aap.
Ze was een boom die schaduw gaf,
de vis in het Meer,
de vlinder.’

Dat is het moment om als lezer te gaan terugbladeren en in de prenten vol details op zoek te gaan naar de aanwezigheid van Babu’s oma. Want ze was er natuurlijk altijd al, dicht bij Babu. Net zoals ze hem beloofd had.

Altijd dichtbij 3

Janssen geeft op die manier, doorheen twaalf intrigerende spreads, mooi gestalte aan het verdriet en het rouwproces van het jongetje. De uitkomst daarvan is bijzonder troostvol.

De tekst, eveneens van de hand van Mark Janssen, haalt echter niet het niveau van de schitterende prenten en van de knappe verhaallijn. De zinnen zijn kort en laten ruimte voor de verbeelding van de lezer, maar toch bereikt Janssen niet de nochtans duidelijk beoogde poëtische soberheid. De tekst is niet overal even registervast. Soms is een opmerking wat kinderachtig (‘Oma?/ Is het te veel gevraagd/ om een teken te geven?’), dan weer behoorlijk volwassen (‘de dagen regen zich aaneen’). Het had bovendien hier en daar wat subtieler en suggestiever gemogen. De zorg die de uitgeverij heeft besteed aan de uitgave – mooie vormgeving, gouden accenten, goud op snee en voor wie wil een extra grote luxe-editie – had ze mogen doortrekken naar de redactionele begeleiding.

Jammer, want Altijd dichtbij vertelt een gevoelig verhaal over gemis, rouw, aanvaarding en herinneringen, dat ontroert zonder sentimenteel te worden. Een leeftijdloos en universeel verhaal, in beelden waar je niet op uitgekeken raakt. Een verhaal dat een troostrijke boodschap brengt waar je een leven lang mee verder kunt: wie je liefhebt, is altijd dichtbij, is overal, ook na dit aardse bestaan.

Mark Janssen: Altijd dichtbij, Lemniscaat, 2021.
ISBN 9789047712640.

0

LEES OOK

Hoe kunnen er zoveel gedachten in één hoofd passen?

Over Pikkuhenki van Toon Tellegen en Marit Törnqvist …

Overrompelend

Over Een weeffout in onze sterren …

Een soms meedogenloos scherpe, maar altijd warme pen

Over Mierenkolonie van Jenny Valentine …
Abonneer
Laat het weten als er
0 Reacties
Inline feedbacks
Bekijk alle reacties

Een vader die alles kan

Hoe kunnen er zoveel gedachten in één hoofd passen?

Iedere olifant doet wel iets

Reading literature gives us images to think with.

meest recente berichten

De Boon 2024 gaat naar Erna Sassen en Martijn van der Linden

Een sinterklaasboek voor deze tijd

‘Praten doen we niet veel’

Zoeken