Een boek als een warme deken

Papa is een ijsbeer van Edward van de Vendel en Saskia Halfmouw opent met een prent van Mare en Danko, haar kleine broertje van vier. Danko gaat helemaal in het groen gekleed, inclusief een groen brilletje, heeft een boek over dieren onder de arm, en kijkt vrolijk en pienter. Zijn grote zus, die meer van rode tinten lijkt te houden, kijkt zorgelijker naar haar broertje.

Uit de tekst blijkt meteen waarom: ze vindt haar broertje ‘raar’, of beter, soms schaamt ze zich een beetje voor hem, wanneer hij op de tram zomaar wildvreemden aanklampt met weetjes over dieren. Want Danko is gefascineerd door dieren, wil voorgelezen worden uit natuurboeken en kijkt naar wildseries op tv. Hij weet álles over dieren. 

Edward van de Vendel heeft maar weinig woorden nodig om de herkenbare, niet zo eenduidige band tussen broer en zus raak te beschrijven, want al vindt Mare Danko raar, ze is ook dol op hem, want ‘natuurlijk was Danko ook gewoon lief’: ‘Maar als Mare verdrietig werd omdat ze papa miste, dan kroop Danko zonder iets te zeggen tegen haar aan.’

Meteen is een belangrijk thema geïntroduceerd: de papa van Mare en Danko is ergens anders gaan wonen, en nu zien ze hem maar eens in de twee weken. De scheiding is nog maar vers, en iedereen moet nog wennen aan de nieuwe situatie: Danko en Mare, die zich bijvoorbeeld afvraagt of ze de kinderen van de nieuwe vriend van mama, met wie ze volgende week op vakantie gaan, wel leuk zal vinden, maar evengoed hun mama en hun papa. Mama die als ze niet aan het werken is,hoofdpijn heeft. Papa die hen straks, als ze met vakantie zijn, vijf weken zal moeten missen.

Erg mooi is hoe dit boek laat zien dat er naast het gemis en het verdriet in beide huizen heel vanzelfsprekend ook veel ruimte is voor warmte en gezelligheid, wanneer mama of papa voorleest, wanneer papa pannenkoeken maakt, of wanneer de twee kinderen in papa’s nieuwe appartement in hun gedeelde slaapkamer met elkaar liggen te babbelen.

Op een van die momenten gebeurt het. Op een mooie, warme avond in april zegt Danko tegen Mare: ‘Papa is een ijsbeer.’ Hij blijft het dagen-, wekenlang herhalen, zonder het uit te leggen. Mare wordt er gek van. Pas als ze samen met papa naar een natuurdocumentaire over baby-ijsberen kijken, vallen alle puzzelstukjes in elkaar. 

‘Maar de vader…
De vader ziet zijn kinderen nooit.
Hij zwerft in zijn eentje over het ijs,
hij kent zijn jonkies niet,
en zijn jonkies kennen hem niet.
Mare staarde naar de beelden van die wandelende vader-ijsbeer,
er stormde een sneeuwbui om hem heen.
En toen keek ze opzij en zag dat papa zat te huilen.
Hij deed het heel stil en stiekem, maar zijn wangen waren nat.’

Maar is papa wel een ijsbeer? De vroegwijze Danko, die daar de hele tijd van overtuigd was, zorgt voor een fijne wending…

Edward van de Vendel vertelt dit verhaal in weinig woorden, maar de woorden die er staan zijn uiterst goed gekozen. De sobere maar bijzonder trefzekere tekst wordt aangevuld door prachtige illustraties van Saskia Halfmouw, die niet louter ondersteunend zijn maar echt mee het verhaal vertellen. Het zijn sfeervolle, eenvoudig ogende tekeningen, die in hun soberheid bijzonder expressief zijn en de vele gevoelens die de personages ervaren in de nieuwe situatie heel treffend weergeven. De prenten vertellen vaak ook meer dan de tekst. Zo verbeeldt Halfmouw mooi hoe Mare zich de eerste, vijf weken lange vakantie zonder papa voorstelt en hoe papa toch niet vergeten zal worden tijdens die vakantie. Maar het indrukwekkendst is de originele manier waarop Halfmouw de ontknoping van het verhaal vormgeeft, wanneer Mare eindelijk begrijpt waarom Danko denkt dat papa een ijsbeer is. Terwijl ze naar de natuurdocumentaire zitten te kijken, tekent Halfmouw Mare op de Noordpool, alsof ze in de documentaire zit. Later begint het te sneeuwen in de woonkamer en verandert papa in een ijsbeer. Maarhoe koud de sneeuw ook is, zowat elke prent ademt de warme gezelligheid die de kinderen in hun beide huizen ervaren.

Papa is een ijsbeer is een gevoelig en poëtisch verhaal over hoe iedereen moet wennen aan de nieuwe situatie na een echtscheiding, over steeds weer afscheid moeten nemen en loslaten, maar vooral ook over houden van en onlosmakelijk bij elkaar horen. Een boek als een warme deken, waaronder het goed vertoeven is.